Voorgeschiedenis

●        Gemeenteraad 2 juli 2024
De raad keurt het gemeentelijk GAS-reglement op de beperking van het aantal bijenkasten goed.

●        Arrest Raad van State van 29 juli 2024
Met een arrest nr. 260.465 beveelt de Raad van State de schorsing van de tenuitvoerlegging bij uiterst dringende noodzakelijkheid van het aanvullend politiereglement - gemeentelijk GAS-reglement op de beperking van het aantal bijenkasten.

Feiten en context

●        Holsbeek is een landelijke, groene gemeente met een aantal natuurgebieden. Op het grondgebied zijn behoorlijk wat imkers actief en bevinden zich dus ook behoorlijk wat bijenkasten.

●        De voorbije jaren ontvangt de gemeente meer en meer meldingen van inwoners over hoge concentraties bijen in de omgeving, die veel overlast veroorzaken. Deze meldingen over zichtbare, tastbare en voelbare hinder van bijen keren regelmatig terug op plaatsen waar in de omgeving een hoog aantal bijenkasten geconcentreerd staat :

○        buiten eten op het terras is niet meer mogelijk door de zeer grote aantallen bijen.

○        de was drogen buiten kan niet meer omdat deze onmiddellijk weer bevuild wordt door uitwerpselen

○        ook tuinmeubelen, terrassen, auto's... zitten volledig onder de gele vlekken van de bijenuitwerpselen.

○        zwembaden kunnen niet meer gebruikt worden

○        de bijen steken de mensen die in deze omgeving wonen, soms meermaals op korte tijd. Wegens steekgevaar bij deze grote concentraties bijen kunnen kinderen niet meer zorgeloos in de tuin spelen.

●        De Holsbeekse natuurgebieden huisvesten ook heel wat wilde bijen. O.a. De Beninksberg is in het Vlaams Actieplan voor Wilde Bestuivers 2022-2030 aangewezen als 1 van de 21 Vlaamse wildebestuiversreservaten. Nabij dit natuurgebied is er een perceel met een hoog aantal bijenkasten. De buitensporige aanwezigheid van de concurrerende honingbijen kan ernstige problemen veroorzaken voor de wilde bijen (en dus voor de biodiversiteit).

●        22 mei 2024 - Het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) benadrukt op wereldbijendag dat de bijen in gevaar zijn. Bijna één derde van de bijen  overleefde vorig jaar niet. De voornaamste doodsoorzaken zijn een parasiet en een bacterie.

●        Natuurpunt brengt de bescherming van de wilde bij op de agenda van de Holsbeekse milieuadviesraad. De gemeentelijke milieuadviesraad heeft zich ook gebogen over de overlastproblematiek.

●        Er is in het algemeen een groeiende aandacht voor het economische en ecologische belang van bijen in het kader van de biodiversiteit.

●        Een bijenkast staat in regel met de wet wanneer deze op 20 meter van de deur van de woning staat (Veldwetboek 88 en wet van 13 juni 2011).

●        De (bovengemeentelijke) wetgever stelt geen grenzen aan het aantal kasten dat men mag opstellen in tuin of bijenstand. Verschillende studies en ook raadgevingen van de Vlaamse Imkersbond spreken van niet meer dan 10 tot 15 kasten per locatie.

Juridische gronden

●        Wet betreffende de gemeentelijke administratieve sancties en wijzigingen van 24 juni 2013.

○        Art. 2. § 1. De gemeenteraad kan straffen of administratieve sancties bepalen voor de inbreuken op zijn reglementen of verordeningen, tenzij voor dezelfde inbreuken door of krachtens een wet, een decreet of een ordonnantie, straffen of administratieve sancties worden bepaald.

●        Gemeentewet van 24 juni 1988

○        Artikel 119. De gemeenteraad maakt de gemeentelijke reglementen van inwendig bestuur en de gemeentelijke politieverordeningen

○        Artikel 135. De gemeenten hebben ook tot taak het voorzien, ten behoeve van de inwoners, in een goede politie, met name over de zindelijkheid, de gezondheid, de veiligheid en de rust op openbare wegen en plaatsen en in openbare gebouwen.

■        5° het nemen van passende maatregelen om rampen en plagen, zoals brand, epidemieën en epizoötieën te voorkomen en het verstrekken van de nodige hulp om ze te doen ophouden;

■        6° het verhelpen van hinderlijke voorvallen waartoe rondzwervende kwaadaardige of woeste dieren aanleiding kunnen geven.

■        7° het nemen van de nodige maatregelen, inclusief politieverordeningen, voor het tegengaan van alle vormen van openbare overlast.

●        Decreet lokaal bestuur van 22 december 2017

○        art. 2 “De gemeenten zijn overeenkomstig artikel 41 van de Grondwet bevoegd voor de aangelegenheden van gemeentelijk belang. Voor de verwezenlijking daarvan kunnen ze alle initiatieven nemen. Ze beogen om bij te dragen aan de duurzame ontwikkeling van het gemeentelijk gebied.”

●        M.B. 24 oktober 2005 Belgische bedrijven, vestigingseenheden en hun exploitanten moeten geïdentificeerd en hun coördinaten moeten geregistreerd zijn door het Agentschap.

●        K.B. van 16 januari 2006 tot vaststelling van de nadere regels van de erkenningen, toelatingen en voorafgaande registraties afgeleverd door het FAVV.

○        Sinds 15 maart 2006 moeten bijenhouders zich bij het FAVV laten registreren. Die verplichting geldt voor alle bijenhouders en staat los van het produceren van honing en de eventuele betaling van een heffing.

○        Elke bijenkast, die zich niet bevindt op het terrein waarop de verantwoordelijke imker woonachtig is, moet permanent identificeerbaar zijn.

Argumentatie

●        Geconfronteerd met de problematiek van overlast die inwoners ervaren van te grote concentraties bijen in de omgeving en met de risico's die de wilde bijen lopen in de natuurgebieden, wil de gemeente een oplossing zoeken :

○        enerzijds moeten imkers (hobby of professioneel) hun activiteiten zeker kunnen blijven beoefenen

○        anderzijds heeft de gemeente ook de opdracht om te waken over het algemeen belang. De gemeente moet er zorg voor dragen dat inwoners geen systematische en buitensporige hinder ervaren als gevolg van specifieke activiteiten op het grondgebied van de gemeente.

●        De gemeente heeft over deze problematieken van overlast en bedreiging van de biodiversiteit door een te hoge concentratie van bijen ook uitgebreid inlichtingen en adviezen ingewonnen :

○        in het kader van burgerparticipatie

■        Milieuadviesraden van 8 mei 2023 en 26 maart 2024

●        Schetsen van wetgevend kader, de problematiek inzake concurrentie wilde bij en honingbij en het fourageergedrag met mogelijke gevolgen naar de bewoning.

■        Participatiemoment met enkele imkers en inwoners die overlast ervaren op 7 mei 2024

●        Oproep via het infoblad en gemeentelijke digitale nieuwsbrief tot participatie.

●        Omwonenden van de percelen waarop de vele bijenkasten staan waren aanwezig en toonden de overlast die ze dagelijks ondervinden vanaf het moment dat de bijen uitvliegen aan de hand van foto's.

■        Participatiemoment met de lokale imkers op 6 juni 2024

●        Alle 16 gekende Holsbeekse imkers werden persoonlijk aangeschreven om deel te nemen.

●        De imkers zijn vragende partij naar een gezonde spreiding van de bijenkasten.

■        de grootste professionele imker op het grondgebied is door het bestuur uitgenodigd om in een gesprek zijn standpunt toe te lichten.

○        bij deskundige instanties

■        Advies van INBO (Vlaams Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek) 

●        Om concurrentie tussen honingbijen en wilde bijen en andere inheemse bestuivers te beperken is het volgens het Vlaams onderzoekscentrum belangrijk het aantal honingbijenkasten binnen een bepaalde oppervlakte te beperken tot maximaal 10 kasten in een cirkel met een straal van 1 km, en een bufferzone van minimaal 1 km waarbinnen geen bijenkasten geplaatst mogen worden rondom belangrijke bestuivergebieden.

■        Advies Natuurpunt 

●        Extreem zeldzame soorten zoals Composietwespbij, Grote stomptandwespbij, Doornkaakzandbij, Eikenzandbij komen nog voor in Holsbeek.

●        Hier worden idealiter geen honingbijenkasten in of net naast (min afstand 500-1000 m) geplaatst.

■        Wetenschappelijke studies (o.a. EIS Kenniscentrum Insecten)

●        Rekening houden met afstanden tot belangrijke gebieden voor wilde bijen, Europees gemiddelde is 3.1kast /km².

●        Bijenvolken worden beter niet in natuurgebieden geplaatst.

●        Bij te hoge dichtheden kan ook concurrentie optreden binnen de eigen soort.

●        Overdracht ziektes en parasieten is bedreigend.

■        Vlaams Bijeninstituut

●        Het is niet aan te raden om zelfs in omgevingen met veel groen meer dan 10 kasten te plaatsen.

●        Een honingbij heeft een grotere actieradius dan de wilde soorten. Een teveel aan honingbijen in een bepaald gebied verhoogt de druk voor heel wat solitaire bijensoorten.

■        Koninklijke Vlaamse Imkersbond

●        In dicht bewoonde gebieden kunnen bijen overlast geven in de vorm van bevuiling (reiningsvlucht) en steekgevaar.

●        Het plaatsen van meer dan 10 à 15 bijenvolken op een enkele bijenstand moet worden vermeden.

■        FAVV 

●        In de databank van het FAVV zijn 16 imkers geregistreerd voor de gemeente Holsbeek.

●        Een gemeente heeft een zorgplicht. De gemeente is verantwoordelijk voor een veilige en gezonde leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit voor haar inwoners alsook voor het vermijden van openbare overlast.

○        een hoge concentratie aan bijen op een beperkte locatie, maakt dat bijen agressiever kunnen worden uit zelfverdediging of om hun nest te beschermen. Een beperking van het aantal kasten verkleint het risico op overlast door bijensteken voor omwonenden.

○        Weinig voedsel betekent sterke onderlinge concurrentie, zwakkere dieren en waardeplanten die regelmatig door andere dieren bezocht worden met mogelijk verspreiding van ziektes tussen honingbijen en wilde bijen.

●        Bijdragen aan de duurzame ontwikkeling van het gemeentelijk grondgebied is conform art. 2, §2 van het Decreet over het lokaal bestuur een opdracht voor het lokaal bestuur. In concreto houdt dit o.a. in dat de gemeente op haar grondgebied zelf initiatieven kan/mag nemen om

○        zorg te dragen voor het behoud van de wilde insecten.

○        een gezonde spreiding van de bijenkasten met voldoende afstand van de natuurgebieden te bevorderen.

○        om het pesticidengebruik te beperken zodat er minder sterfte is van de bijen.

○        te sensibiliseren rond meer biodiverse tuinen

●        Een geschikte drempel die kan gelden als concentratiegrens van bijenkasten/bijenstanden houdt rekening met :

○        enerzijds de bezorgdheden van de inwoners en de adviesinstanties (i.e. buitensporige overlast tegengaan en geen buitensporige biodiversiteitsrisico's opleveren voor wilde bijensoorten in de natuurgebieden)

○        anderzijds de mogelijkheid voor imkers (hobby en professioneel) om toch genoeg bijenkasten te kunnen blijven plaatsen in een aantal dat redelijkerwijs kan geacht worden om geen buitensporige overlast of risico's voor de biodiversiteit op te leveren.

●        Op basis van een grondige probleemanalyse, de informatie uit de participatiemomenten en de adviezen van deskundige instanties komt de gemeente tot volgend weloverwogen compromis die beide bekommernissen (incl. het recht op ondernemen) kan verzoenen. Een regeling die bovendien proportioneel is, gebaseerd op objectieve criteria :

○        een imker mag in Holsbeek maximum 15 bijenkasten plaatsen per bijenstand

○        eenzelfde imker kan meerdere bijenstanden plaatsen, mits deze bijenstanden onderling minstens op 2 km afstand van elkaar liggen (in vogelvlucht)

●        De bepaalde maxima

○        zijn redelijk voor de imkers :

■        maximum 15 bijenkasten per bijenstand ligt aan de bovengrens van het advies van de Koninklijke Vlaamse Imkersbond (10 à 15 bijenvolken per stand).

■        een minimale afstand van 2 km tussen 2 bijenstanden van eenzelfde imker, laat toe dat

●        hobby en professionele imkers naast elkaar kunnen werken

●        eenzelfde imker meerdere bijenstanden kan aanhouden in Holsbeek

○        zijn evenredig met het beoogde doel, nl. door een redelijke spreiding van het aantal bijenvolken over het grondgebied wordt systemische en terugkerende overlast vermeden voor bepaalde buurten/omgevingen waar nu continu een te sterke concentratie van bijen in het seizoen wordt waargenomen.

●        Redelijke termijn van in werking treden : dit gemeentelijk reglement wordt ter goedkeuring voorgelegd in oktober 2024, in een periode dat de bijen in winterslaap gaan. Deze timing biedt de imkers met de winter voor de deur een voldoende lange overgangsperiode om zich tegen het nieuwe seizoen 2025 in regel te stellen :

○        met de aanmeldplicht

○        om alternatieve geschikte locaties voor het plaatsen van bijenkasten te zoeken en om die gebruiksklaar te maken, in die gevallen waar de beperkingen op het plaatsen van het aantal bijenkasten per stand en de minimale afstandregeling tussen de eigen standen, een imker hiertoe zouden noodzaken.

●        De wetgeving op de Gemeentelijke administratieve sancties (GAS) geeft steden en gemeenten de bevoegdheid om op te treden bij openbare overlast. De gemeenteraad kan een politiereglement opmaken om vormen van overlast die een overtreding inhouden van een gemeentelijk reglement administratief te bestraffen, met een GAS-boete, dus buiten het strafrecht om.

Amendement ingediend door schepen van milieu, Anja Peeten

Toelichting

Uit een gesprek van het bestuur met de grootste professionele imker op het grondgebied op 17 oktober 2024 blijkt dat deze momenteel nog enkele honderden bijenkasten op het grondgebied Holsbeek heeft staan om hier te overwinteren. De imker geeft aan dat bijen pas terug actief worden na het winterseizoen bij temperaturen rond de 20° C.  Om deze professionele imker zeker voldoende tijd te geven om zich in regel te stellen met de spreidingsregels van dit reglement, is het voorstel om het reglement pas in werking te laten treden op 1 maart 2025. Dit is op het einde van het winterseizoen en net voor de start van het nieuwe bijenseizoen in 2025.

Voorstel van amendement

Art. 8 van het besluit wordt aangepast als volgt :

Dit reglement treedt in werking op 1 maart 2025, met uitzondering van art. 9 dat onmiddellijk in werking treedt.

BESLUIT

Stemming over het amendement

De raadsleden keuren het voorstel van amendement eenparig goed.

Stemming over het reglement, inclusief het goedgekeurde amendement

De raadsleden keuren het reglement eenparig goed.

Artikel 1. - Toepassingsgebied

Dit gemeentelijk GAS-reglement op de beperking van het aantal bijenkasten is van toepassing op het grondgebied van de gemeente Holsbeek.

Art. 2. - Definities

Voor het gebruik van dit reglement gelden volgende definities :

●        Imkers: personen die bijenkasten plaatsen op het grondgebied van de gemeente Holsbeek.

●        Bijenkast: behuizing waarin een bijenvolk (Apis Melifera) gehuisd wordt.

●        Bijenstand: plaats waar meerdere bijenkasten samen geplaatst zijn.

Art. 3. - Maximumaantal te plaatsen bijenkasten

§1.
Een imker mag maximum vijftien bijenkasten per bijenstand plaatsen op het grondgebied van de gemeente Holsbeek. Lege bijenkasten worden eveneens meegeteld.

§2.
Een imker kan meerdere bijenstanden plaatsen, op voorwaarde dat elke bijenstand op minstens twee (2) kilometer (in vogelvlucht) verwijderd ligt van andere door diezelfde imker geplaatste bijenstanden.

§3.
Deze bijenkasten en bijenstanden worden aangemeld zoals bepaald in artikel 4.

Art. 4. - Aanmelding van kasten

§1.
Elke imker meldt zich aan via het aanmeldingsformulier op de gemeentelijke website. Daarbij geeft hij de volgende gegevens aan :

●        naam, adres, telefoonnummer, e-mailadres en FAVV registratienummer van de imker

●        aantal bijenkasten en de locatie van de bijenkasten, door middel van geografische coördinaten en, zo mogelijk, het adres;

§2.

De imker maakt melding van alle bijenkasten die hij wenst te plaatsen in de periode volgend op de aanmelding. Bij elke nieuwe aanmelding vervalt de voorgaande aanmelding. Bij controle wordt enkel de laatst gedane aanmelding in aanmerking genomen.

§3.

Na elke aanmelding ontvangt de imker een bevestigingsmail met daarin de informatie die hij meegedeeld heeft.

§4. 

Een imker die meer dan één bijenstand aanmeldt of aangemeld heeft, toont door middel van een aanduiding op kaart (via geopunt.be) aan dat de afstand tussen de door hem geplaatste bijenstanden, in overeenstemming is met artikel 3, §2.

Art. 5. - Gevolgen van aanmelding

§1.

De gemeente houdt een register bij met de gegevens vermeld in artikel 4, §1. De imker die aanmeldt, gaat akkoord dat zijn gegevens voor die doeleinden worden verwerkt.

§2.

De imker geeft via zijn aanmelding toestemming aan de gemeente om onaangekondigd het aantal bijenkasten op de bijenstand te controleren, en bevestigt dat, indien hij niet de eigenaar van de grond is waarop de bijenstand zich bevindt, hij ook van de eigenaar de toestemming heeft voor dergelijke controles.

Art. 6. - Verbodsbepaling

§1.

De plaatsing van bijenkasten zonder naleving van dit reglement, is verboden.

§2.

Zowel het plaatsen of laten plaatsen van bijenkasten zonder dat deze bijenkasten zijn aangemeld, als het plaatsen van bijenkasten in strijd met artikel 3 en 4 van dit reglement zijn een overtreding.

§3.

Indien de eigenaar van de bijenkasten niet gekend is, is het de eigenaar van de grond waar de kasten op geplaatst zijn die geacht wordt in overtreding te zijn.

Art. 7. - Sanctionering

Overtredingen van dit reglement worden bestraft met een administratieve geldboete van maximum 500 euro per bijenkast die in strijd met artikel 3 en 4 van dit reglement wordt geplaatst.

Art. 8. - Inwerkingtreding

Dit reglement treedt in werking op 1 maart 2025, met uitzondering van art. 9 dat onmiddellijk in werking treedt.

Art. 9. - Opheffing geschorst reglement

De gemeenteraad beslist om met onmiddellijke ingang het aanvullend politiereglement - gemeentelijk GAS-reglement van 2 juli 2024 op de beperking van het aantal bijenkasten op te heffen.